ကရင္ ဖားစည္

                                                            ဓါတ္ပုံ  ေစာဆ္ုအဲထေအာင္
ေနာ္လားပြယ္

ကရင္လူမ်ဳိးတို႔ရဲ့ ယဥ္ေက်းမူ ဓေလ့ ရိုးရာမ်ားကို ေလ့လာမည္ဆိုပါက ဖားစည္ကို အရင္ဆုံးေလ့လာမည္လို႔ေရွ႔လူၾကီးမ်ားက ဆိုရိုးစကားရွိပါတယ္။ကရင္လူမ်ဳိးတို့ရဲ့ ရိုးရာအေမြအနစ္မ်ားအနက္ ဖားစည္မွာထင္းရွားလွပါသည္။
ဖားစည္သည္ကရင္လူမ်ဳိးတို႔အတြက္ သေကၤတအမွတ္လကၡဏာ ၿဖစ္ပါသည္။ အေလးအနက္ရွိၿခင္း အေလးထားဦးညြတ္ၿခင္း ၿမတ္နိုးၾကည္ညိွၿခင္းလို႔ၿမန္မာလို႔ အဓိပၸါယ္ ရတဲ့ဖားစည္ကို အေရွ႔ပိုးကရင္ဘာသာနဲ႔ “ကလူး“  စေကာကရင္ဘာသာနဲ့႔ “ကလို“
လို႔ေခၚပါတယ္။ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ားဟာ ဖားစည္ကို ယဥ္ေက်းမူအထိမ္းအမွတ္အၿဖစ္လည္း အထြဋ္အၿမတ္ထားပါသည္။

ဖားစည္ရဲ့ မ်က္နွာၿပင္မွာ ပါရွိတဲ့႔ ဖားရုပ္ကေလးမ်ားကိုအစြဲၿပဴၿပီး ဖားစည္လို႔ေခၚၿခင္းၿဖစ္ေၾကာင္းေလ႔လာသိရွိရပါသည္။ ဖားၿပဳတ္ေတြဟာသူတပါးကိုရန္မူၿခင္းမရွိရန္ မူလာတဲ့သတၱဝါမ်ားကို ရန္မူၿခင္းမရွိရန္လည္းသူတို႔ရဲ႔အေရခြံ အေစးမ်ားနဲ့ေသေစနိုင္တဲ့သတိၱထူးရွိၿခင္း သဘာဝစိတ္ေနစိတ္ထား ေရာင္ရဲ့တင္းတိမ္ၿခင္း ခံနိုင္ရွိၿခင္း တို႔ကို ပမာၿပဳ၍ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔ရဲ့ရိုးသားၿခင္း ေအးခ်မ္းစြာေနထိုင္လိုၿခင္းစရိဳတ္ကို နိဳင္းယွဥ္ထားၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။

ဖားစည္ရဲ့ပုံသဏၭာန္ဟာ မ်က္နွာၿပင္ပိတ္ၿပီး ဖင္ပိုင္းမွာ ဖြင့္ထားပါတယ္ ကိုယ္ထည္မွာသြယ္ၿပီး ဖင္ပိုင္းအနည္းငယ္စြင္႔ကားပါတယ္ မ်က္နွာၿပင္ရဲ့အလယ္မွာေနအလင္းေရာင္ၿဖာထြက္ၿပီး အသံလိုင္းကိုတုန္ခါေစတဲ့အမွတ္အသား
ေတြပါရွိပါတယ္။ ေရာင္ၿခည္ဟာ ၆ သြယ္မွ ၁၂ သြယ္အထိရွိပါတယ္။ တခ်ဳိ႔ဖားစည္မွာ ၁၈ သြယ္ထိရွိပါတယ္။
ေရာင္ၿခည္ဖ်ာသန္းတဲ့အေပၚဘက္ မတာစက္ဝိူင္း အရစ္မ်ားရွိၿပီး အရစ္ ၆မွ ၉အထိပါရွိပါသည္။စက္ဝိူင္းတခုနဲ့တခုၾကားမွာ ဆင္ရုပ္ ငါးရုပ္ ငွက္ရုပ္ ယုန္ရုပ္ ပန္းပြင္႔အရုပ္မ်ားနွင့္ ရုပ္လုံးေဖၚထားပါသည္။ အရုပ္မ်ားမွ သူအဓိပၸယ္နဲ့သူရွိပါတယ္။
ဆင္ရုပ္ရဲ့ အဓိပၸါယ္မွာ အင္အားၾကီးမားၿခင္း၊ ခြန္အားရွိၿခင္း၊ စြမ္းေဆာင္နုိင္ၿခင္း နိမိတ္ပုံကုိေဆာင္ၿပီး ငါးရုပ္မွာ
ေအးခ်မ္းၿခင္း၊ သစြာရွိၿခင္းကုိ ေဖာ္ေဆာင္ပါတယ္။ အရုပ္ကေလးမ်ားပါရွိၿခင္းကုိ ၾကည့္ၿပီး ဖားစည္ရဲ႔ အဂၤါရပ္နဲ႔
ၿပည့္စုံၿခင္း ရွိမရွိသတ္မွတ္ၾကပါတယ္။<span id="fullpost">

ဖားစည္ရဲ့ မ်က္ႏွာၿပင္ကုိ ဖားရုပ္(၄)ရုပ္ လက္ယာ ရစ္အေနအထား တေကာင္၊ ေနာက္တေကာင္ လုိက္ေနတဲ့
ဟန္၊ တေကာင္နဲ႔ တေကာင္ ေက်ာခုိင္းေနတဲ့ဟန္မ်ားကုိ ပုံေဖၚေလ့ရွိပါတယ္၊ ဖားရုပ္(၄)ရုပ္ရဲ႔ အကြာအေဝးဟာ
ညီတူညီမွ်အခ်ိဳးက်ပါတယ္၊ ဖားတေကာင္ ေနာက္တေကာင္ လုိက္ေနသည့္ဟန္မွာ ကရင္လူမ်ိဳးတုိ႔ ညီညြတ္မႈရွိၿခင္း။
ခ်စ္ခ်စ္ခင္ခင္ရွိၿခင္းကုိ ေဖာ္ေဆာင္ၿပီး၊ တေကာင္နဲ႔တေကာင္ ေက်ာခုိင္းဟန္မွာ ကရင္လူမ်ိဳးမ်ား ညီညြတ္ေရးပ်က္ၿပားၿခင္း၊
အခ်င္းခ်င္းအၾကား အေမွာင့္ပေယာဂဝင္ၿခင္းလုိ႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ ဖားရုပ္မ်ားမွာ တေကာင္ထပ္၊ ႏွစ္ေကာင္ထပ္၊
သုံးေကာင္ထပ္ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါေသးတယ္။ ဖားတေကာင္ဖားစည္ဟာ ေရွးေခတ္ ေငြသား(၁၀၀)က်ပ္နဲ႔ ညီမွ်တယ္လုိ႔
သိရပါတယ္။ ဖားအေရးအတြက္ကုိလုိက္ၿပီး တန္ဖုိးသတ္မွတ္ေလ့ရွိပါတယ္။

ဖားစည္ကုိ ေရႊ၊ ေငြ၊ ေၾကးနီ၊ ခဲ၊ သတၱဳတုိ႔နဲ႔ အခ်ိဳးက်ေရာစပ္ၿပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ ဖားစည္ကုိ အမ်ိဳးသမီးေရာ၊
အမ်ိဳးသားမ်ားပါ ၿပဳလုပ္ေလ့ရွိေၾကာင္း ေလ့လာသိရွိရပါတယ္။ ဖားစည္ၿပဳလုပ္မယ့္ အစုအဖြဲ႔ဟာ ရြာအၿပင္ဖက္
လူသြားလူလာနည္းတဲ့ေနရာ၊ တိတ္ဆိတ္ၿငိမ္သက္တဲ့ ေနရာမ်ိဳးကုိ အရင္ဆုံးရွာရပါတယ္။ ေနရာေတြ႔ၿပီးဆုိရင္
ဖားစည္ၿပဳလုပ္မယ့္ ပစၥည္းကရိယာေတြနဲ႔အတူ စားနပ္ရိကၡာေတြသယ္ေဆာင္ၿပီး မိမိရွာေဖြထားတဲ့ ေနရာမွာ ညအိပ္ညေန
ဖားစည္ကုိၿပဳလုပ္တဲ့ အစုအဖြဲ႔ဟာ သက္သတ္လြတ္စားရပါသည္။ အမ်ိဳးသမီးအဖြဲ႔ရွိရာကုိ အမ်ိဳးသားေတြသြား၍ မရသလုိ
အမ်ိဳးသားအဖြဲ႔ရွိရာ ေနရာကုိလည္း အမ်ိဳးသမီးေတြသြာ၍ မရပါဘူး။ ဒီလုိသြားလာမိခဲ့ရင္ စည္းေဖါက္တယ္လုိ႔
အယူအဆရွိၿပီး ဖားစည္အသံပ်က္ပါတယ္။ ၿပဳလုပ္ၿပီးတဲ့ ဖားစည္ကုိ ကြမ္း၊ ေဆး၊ လက္ဖက္၊ အရက္တုိ႔နဲ႔ တင္ေၿမွာက္ၿပီး
အသက္သြင္းရပါတယ္။ အစုအဖြဲ႔ရဲ႔ ေခါင္းေဆာင္ၿဖစ္သူက ဖားစည္မွာပါဝင္တဲ့ ေရႊ၊ ေငြ၊ ေၾကးပစၥည္းတုိ႔အၿပင္ မိမိတုိ႔
ပုံေဖာ္ခဲ့တဲ့ ေရာင္ၿခည္အေရအတြက္၊ စည္မ်က္ႏွာၿပင္ေပၚက ဖားရုပ္၊ ဆင္ရုပ္၊ ငါးရုပ္၊ ပန္းပြင့္ရုပ္ စတာေတြကုိ
ရြတ္ဖတ္ရပ္တယ္။ ဖားစည္အသက္သြင္းတဲ့အခ်ိန္ဟာ နံနက္မုိးေသာက္ အရုဏ္တက္အခ်ိန္ၿဖစ္ပါတယ္။
ဒီလုိအသက္သြင္းလုိက္မွ ဖားစည္ဟာ အသက္ဝင္သြားၿပီးလုိ႔ အယူရွိပါတယ္။

အမ်ိဳးသမီးေတြ ၿပဳလုပ္တဲ့ဖားစည္ဟာ အမ်ိဳးသားေတြလုပ္တဲ့ဖားစည္ထက္ လက္ရာပုိေသသပ္ၿပီး အသံပုိသာ
တယ္လုိ႔ သိရပါတယ္။ ဖားစည္ေရာင္းခ်ပုံနဲ႔ ပတ္သတ္လုိ႔ ေညာင္ေလးပင္ခရုိင္မွ ကရင္အမ်ိဳးသားၾကီးတဦးက အခုလုိ
ေၿပာၿပပါတယ္။ ေရွးေရွးက ဖားစည္ကုိ စုဖြဲ႔ၿပဳလုပ္ၾကၿပီး ေရာင္းခ်ေလ့ရွိပါတယ္။ ဖားစည္ကုိ ရြာရဲ့ဇရပ္မွာ ထားရတယ္။
ေရာင္းခ်မယ့္တန္ဖုိးအၿပင္ ဖားစည္မွာ ပါဝင္တဲ့ပစၥည္းေတြကုိ ေရးသားထားေလ့ရွိတယ္။ ဇရပ္မွာထားတဲ့ဖားစည္ကုိ
လူမေစာင့္ပါဘူး။ ဝယ္သူက ၾကိဳက္လုိ႔ဝယ္ရင္ တန္ဖုိးေငြကုိ ဇရပ္မွာထားၿပီး ဖားစည္းကုိ သယ္ယူသြားလုိ႔ရတယ္။
ေရာင္းေစ်း ဆစ္လုိ႔မရသလုိ ေငြမေပးဘဲ ဖားစည္ကုိသယ္ယူသြာလုိ႔ မရဘူး။ ဒါမ်ိဳးလုပ္ခဲ့ရင္ လမ္းမွားတာတုိ႔
ကုိယ့္ရြာကုိယ္ၿပန္မေရာက္ဘဲ လမ္းေပ်ာက္တာမ်ိဳးေတြ က်ေနာ္တုိ႔နယ္ဘက္က ရြာေတြမွာႀကဳံဖူးပါတယ္။

ကရင္လူမ်ိဳးတုိ႔ရဲ့ အယူအဆအရ ဖားစည္ဟာ နတ္ၾကီးတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဖားစည္ကုိ ၿမင့္တဲ့ ေနရာ၊
ၿမတ္တဲ့ေနရာ သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္တဲ့ေနရာမ်ိဳးမွာ ထားေလ့ရွိပါတယ္။ ဖားစည္ရဲ့ မ်က္ႏွာၿပင္မွ အရည္ထြက္ၿခင္း၊
ေခြ်းပ်ံၿခင္းတုိ႔ ၿဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္။ အဲဒီအခါမွာ ကြမ္း၊ေဆး၊အရက္တုိ႔နဲ႔ ဖားစည္ကုိ ပူေဇာ္ပသရပါတယ္။
အလုိအေလ်ာက္ မတီးဘဲ အသံၿမည္ပါက မေကာင္းေသာနိမိတ္လုိ႔ ယူဆၾကပါတယ္။ ဒါမ်ိဳးကုိ ဖားစည္ငုိတယ္လုိ႔
ေၿပာၾကပါတယ္။ ဖားစည္ငုိလွ်င္ ရြာအတြင္း ေရာဂါဘယထူမယ့္ လကၡဏာ၊ ရြားသားမ်ား တစုံတရာထိခုိက္မယ့္
လကၡဏာၿဖစ္ပါတယ္။ ထုိအခါမ်ိဳးမွာလည္း ဖားစည္ကုိ ပူေဇာ္ပသေပးရပါတယ္။ ဖားစည္ပုိင္ရွင္ဟာ ရြာတြင္းရြာၿပင္
လွည့္လည္အကဲခတ္ရပါတယ္။ ရြာတြင္းရွိေသာ မေကာင္းဆုိးဝါးမ်ားကုိ ႏွင္ထုတ္ၿခင္း လူမမာရွိတဲ့ အိမ္ကုိသြားၿပီး
အားေပးစကားေၿပာၿခင္း ရြာတြင္း လူမႈေရးေဖာက္ၿပန္ၿခင္း ရွိမရွိ၊ မိရုိးဖလာရုိးရာကိစၥမ်ား ပ်က္ကြက္ၿခင္းရွိမရွိ
စစ္ေဆးၿပီး လုပ္ေဆာင္စရာရွိပါက ရြာသားမ်ားနဲ႔ ေဆြးေႏြးတုိင္ပင္ၿပီး ခ်က္ခ်င္းလုပ္ေဆာင္ရပါတယ္။

     ဖားစည္မွာ မဂၤလာဖားစည္ႏွင့္ အမဂၤလာဖားစည္ဆုိၿပီး ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။ မဂၤလာဖားစည္ဟာ ၾကန္အင္
လကၡဏာနဲ႔ ၿပည့္စုံၿပီး စည္မ်က္ႏွာၿပင္ေပၚက ဖားရုပ္(၄)ရုပ္ တေကာင္ေနာက္တေကာင္လုိက္ၿပီး ခ်စ္ၾကည္ရင္းႏွီး
ဟန္ကုိၿပသပါတယ္။ အမဂၤလာဖားစည္မွာ ဖားရုပ္ကေလးမ်ား မ်က္ႏွာခ်င္းဆုိင္ရွိၿပီး ခ်စ္ၾကည္ေရးပ်က္ၿပားဟန္၊
တေကာင္နဲ႔တေကာင္ ရန္ေစာင္ေနဟန္ ရွိပါတယ္။

     မဂၤလာရွိေသာ ေန႔ထူးေန႔ၿမတ္မ်ားၿဖစ္တဲ့ ေကာက္ဦးစားပြဲ၊ အိမ္သစ္တက္ပြဲ၊ လက္ထပ္မဂၤလာပြဲ၊ ႏွစ္သစ္ကူးပြဲ
ေတာ္။ စစ္ေအာင္ႏုိင္ပြဲ အခမ္းအနားမ်ားတြင္ မဂၤလာဖားစည္ကုိ တီးခတ္ေလ့ရွိၿပီး အသုဘကိစၥ၊ အရုိ္းေကာက္ပြဲ၊
ဒဏ္ေပးသည့္အခါမ်ားမွာ အမဂၤလာဖားစည္ကုိ တီးခတ္ေလ့ရွိပါတယ္။ စစ္ပြဲခ်ီရာတြင္ အမဂၤလာဖားစည္ကုိ တီးခတ္ပါက
တဖက္ရန္သူမ်ား ဖားစည္သံကုိၾကား၍ စိတ္ေၿခာက္ၿခားကာ စစ္ရွဳံးနိမ့္ၿခင္း၊ ေသေၾကပ်က္စီးၿခင္းမ်ားၿဖစ္တဲ့ အတြက္
ေသမင္းတမန္ ဖားစည္လုိ႔ေခၚပါတယ္။ လူမႈေရးေဖာက္ၿပန္သူမ်ားကုိ ရြာႏွင္ဒဏ္ေပးသည့္အခါမ်ားမွာလည္း အမဂၤလာ
ဖားစည္ကုိ တီးခတ္ေလ့ရွိပါတယ္။ အမဂၤလာဖားစည္ကုိ ရြာထဲမွာ မထားၾကဘဲ ဘုန္းၾကိးေက်ာင္းမ်ားတြင္ လွဴဒါန္းေလ့
ရွိသလုိ ရြာၿပင္ေတာစပ္မ်ားတြင္လည္း တဲထိုးၿပီး ထားေလ့ရွိပါတယ္။ အမဂၤလာဖားစည္ကုိ တႀကိမ္တီးခတ္ပါက
ရြာသားတစ္ဦး ခ်က္ခ်င္းေသတယ္လုိ႔လည္း အယူရွိပါတယ္။ အမဂ္လာဖားစည္ကုိ အေမႊးနံ႔သာမ်ား ၿဖန္႔ပက္၍
ကြမ္း ေဆး လက္ဖက္တုိ႔ၿပင္ဆင္၍ ပရိတ္တရားေတာ္မ်ားၿဖင့္ အစြဲခြ်တ္တဲ့ အေလ့အထမ်ား ေရွးကရွိခဲ့ဖူးပါတယ္။

        မဂၤလာဖားစည္ႏွင့္ အမဂၤလာဖားစည္ သြင္ၿပင္လကၡဏာ ကြာၿခားမႈရွိသလုိ တီးခတ္သည့္အသံမွာလည္း
ကြာၿခားမႈရွိပါတယ္။ မဂၤလာဖားစည္တီးခတ္ရာမွာ လင္းကြင္းနဲ႔ ေမာင္၊ အုိးစည္တုိ႔ၿဖင့္ တြဲဖက္တီးခတ္ေလ့ရွိၿပီး အမဂၤလာ
ဖားစည္ကုိ သူခ်ည္းသက္သက္သာ တခ်က္ခ်င္း အသံမွာ ေလးဖင့္ဖင့္တီးခတ္ေလ့ရွိပါတယ္။ ေရွးက ကရင္ရြာမ်ားဟာ
တစ္အိမ္ႏွင့္တစ္အိမ္၊ တစ္ရြာႏွင့္တစ္ရြာ အလွမ္းကြာေဝးတဲ့ အတြက္ ဖားစည္ကုိ တီးခတ္ၿပီး အခ်က္ေပးေလ့ေၾကာင္း
လည္း သိရပါတယ္။ ရြာသူရြာသားမ်ားကုိ လူစုေဝးခ်င္သည့္အခါမ်ိဳးမွာ ရုိးရုိးအခ်က္ေပး တီးခတ္ၾကၿပီး အေရးတၾကီးကိစၥမ်ား
ေဘးႏၱရာယ္ႏွင့္ ႀကဳံလာသည့္အခါမ်ားတြင္ ဖားစည္ကုိ အခ်က္ေပးတီးခတ္ေလ့ရွိၿပီး ရြာသားမ်ားမွာ တစ္ရြာႏွင့္တစ္ရြာ
အကူအညီေတာင္းခံေလ့ရွိေၾကာင္း သိရပါတယ္။
        ကေလးမ်ားကုိ ဆုံးမၿခင္း ကရင္လူမ်ိဳးတုိ႔ ဆင္းသက္လာပုံ ကရင္ပုံၿပင္မ်ား ေၿပာၿပသည့္အခါမ်ားတြင္
အသုံးၿပဳသည့္ ဖားစည္တမ်ိဳးကုိ ပုံေၿပာဖားစည္ဟု ေခၚၿပီး ထုိဖားစည္မွာ အရြယ္ငယ္သည့္အတြက္ ေရွးဘုရင္မ်ား
စစ္ခ်ီရာမွာ ယူေဆာင္ေလ့ရွိပါတယ္။

        ေရွးက အခ်ိဳ႔ေဒသမ်ားမွာ ဖားစည္ကုိ ေလ်ာ္ေၾကးေပးေခ်ရသည့္ အခါတြင္လည္းေကာင္း မဂၤလာ ေၾကးတင္
ေတာင္းသည့္ အခါမ်ားတြင္လည္းေကာင္း ဖားစည္ၿဖင့္ ေပးေခ်ၿခင္း တင္ေတာင္းၿခင္းမ်ားလည္း ရွိပါတယ္။
အခုအခ်ိန္မွာေတာ့ ကရင္ရြာတစ္ရြာမွာ ဖားစည္တလုံးေတာင္ မရွိသေလာက္ၿဖစ္လာပါတယ္။ ရြာမ်ား အတည္တက်မရွိၿခင္း
ေငြးေၾကးမတတ္ႏုိင္ေတာ့ၿခင္း ရြာမ်ား မီးရႈိ႔ဖ်က္စီးခံရၿခင္း စတဲ့ အခက္အခဲေတြေၾကာင့္ ဖားစည္မ်ား
ရွားပါးလာရတယ္လုိ႔ တခ်ိဳ႔က ေၿပာဆုိၾကပါတယ္။ ဒီလုိအေၿခအေနေတြေၾကာင့္ ဖားစည္မလုပ္ႏုိင္ေတာ့ဘူးဆုိရင္
ကရင္တုိ႔ရဲ့ ရုိးရာအေမြအႏွစ္လည္း ပ်က္စီးသြားပါလိမ့္မည္။ ဒါေၾကာင့္ မိမိတုိ႔ရုိးရာ အႏုပညာ အေမြအႏွစ္မ်ားကုိ
ကရင္လူမ်ိဳးတုိင္း ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္သင့္ပါေၾကာင္း တင္ၿပအပ္ပါတယ္။
                           
                                                   အားမာန္သစ္မွ ကူးယူေဖာ္ၿပပါသည္။